Hukuki Haklarımız

Yaşama Hakkı
Herkesin fiziksel varlığını sürdürebilmesi buna bağlıdır. Yaşama hakkının gerçekleşebilmesi için ise "kişi dokunulmazlığı" ile "kişi güvenliğinin" sağlanması gerekir.
Kişi dokunulmazlığı, insanların yaşama, maddi ve manevi varlıklarını koruyabilme ve geliştirebilme haklarını içerir, işkence ve eziyet yasağı, insan onurunu zedeleyen ceza verilememesi ve muamele yapılamaması gibi kurallar, bu ilkenin sonuçlandır. Anayasamızın mevcut düzenlemesine göre "mahkemelerce verilen ölüm cezalarının yerine getirilmesi hali" ve meydana gelen öldürme fiilleri "kişi dokunulmazlığı" hükmünün dışında kalır.
MADDE 17: Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığım koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyeti ile bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz...
MADDE 19:Herkes kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir... Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
Hukuk düzeni, "yaşama hakkı"m kimseye yaşam üzerinde hiçbir şekilde tasarrufta bulunma izni vermeyecek kadar önemser. Bu bakımdan, onulmaz bir hastalığa yakalanan bir kimseyi isteği üzerine ya da büyük acılar içinde kıvranan bir yaralıyı acısına son verme amacıyla öldürmek (ötenazi) pek çok ülkenin ceza hukuku açısından "adam öldürme suçu"dur. Kişinin kendi yaşamı üzerinde karar verme hakkı da var olmadığı için bir kimsenin ölümüne rıza göstermesi gibi, düello da hukuka aykırıdır. Kişi, belirli durumlarda başkalarına sağlık kazandırmak amacıyla bazı organları üzerinde tasarrufta bulunabilir. Buna karşı, kişinin kazanç sağlama amacıyla bedeni ve organları üzerinde tasarrufta bulunması hukuka aykırıdır. Bu bakımdan, kan satılmasına ya da çift organlardan birinin satılmasına ilişkin sözleşmeler hükümsüzdür (Borçlar Kanunu, Madde 20; Medeni Kanun, Madde 23; 2236 sayılı Kanun, Madde 3).
->- Bazı Önemli Noktalar -<-
Kişi özgürlüğü ve güvenliği, ikisi birlikte, insanın yasayla belirlenmiş ve sınırlandırılmış durumlar dışında hareket serbestliği ve özgürlüğünden yoksun bırakılmaması anlamına gelir. Burada iki anahtar nokta, gözaltına alma ve tutuklama işlemleridir. Bu işlemlerle ilgili bazı hukuki düzenleme örnekleri:
· Polis suç işlenmesini önlemek veya işlenmiş suçların faillerini ele geçirmek için kişilerden (KENDİNİN POLİS OLDUĞUNU BELİRLEYEN BELGEYİ GÖSTERDİKTEN SONRA) kimliğini sorabilir. Bu istem karşısında herkes nüfus cüzdanı, pasaport veya resmi bir belgeyi göstererek kimliğini ispat etmek zorundadır (Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu, Madde 17/2,3).
· Kimliğinizle ilgili sorulara doğru cevap vermek zorundasınız. (Türk Ceza Kanunu, Madde 528, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu -CMUK-, Madde 135/1)
· Kimliğini bir belgeyle ya da polisçe tanınmış kişilerin tanıklığıyla ispat edemeyenler ve gösterdikleri belgelerin doğruluğundan şüphe edilenler, aranan kişilerden olup olmadıkları anlaşılıncaya veya gerçek kimlikleri ortaya çıkıncaya kadar 24 saati geçmemek üzere polisçe gözaltına alınabilir. (Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu, Madde 17/4)
· Üst aranması kural olarak hâkim kararıyla yapılır; gecikmede sakınca varsa, kanunla yetkili merciin emri gerekir. (Anayasa, Madde 20/2).
· Suçu işlediği sırada ya da suçüstü sırasında takip edilen kişinin kaçma ihtimali varsa veya hemen kimliğini tayin etmek mümkün değilse tutuklama karan olmadan dahi o kişi geçici olarak gözaltına alınabilir. (CMUK, Madde 127/1)
· Polisin haklı yakalamalarda dahi kişiyi bağlama, zincire vurma gibi haklan yoktur, ancak çok özel durumlarda yakalanan kişinin kaçması, saldırıda bulunmasının önlenmesi için böyle bir tedbire başvurulur. "Alınan tedbirin orantılı olması" gerekir. (Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu, Madde 13).
· Gereğinden fazla sert tedbir alan polis ya da polisler hakkında, kişiye karşı görevi kötüye kullanmaktan dolayı davacı olma hakkı vardır. (Türk Ceza Kanunu, Madde 228)
· Gözaltına alınma durumunda kişi 24 saat içinde en yakın sulh hâkiminin önüne çıkarılmalıdır. (CMUK, Madde 128/1). Üç ya da daha çok kişinin işlediği toplu suçlarda bu süre, savcının yazılı emriyle dört güne kadar uzatılabilir. Soruşturma bu sürede sonuçlandırılmazsa savcılığın talebi ve hâkimin kararıyla bu süre yedi güne kadar uzatılabilir.
· Polis, kimlik tespitinden sonra kişiye isnat edilen suçu anlatır. (CMUK, Madde 135/2). Aksi takdirde bu bir tazminat davası konusu olabilir. (466 Sayılı Kanun Dışı Yakalanan veya Tutuklanan Kimselere Tazminat Verilmesi Hakkında Kanun, Madde 1/2)
· Yakalanan kişinin durumu soruşturmanın kapsam ve konusunun açığa çıkmasının sakıncalarının gerektirdiği kesin zorunluluk dışında yakınlarına derhal bildirilir. (Anayasa, Madde 19/6)
· Polis, isnat edilen suçu anlattıktan sonra avukat tayin hakkı olduğunu, tayin edemeyecekse baro tarafından tayin edilecek bir avukat isteyebileceğini, isterse avukatın sorguda veya ifadede hazır bulunabileceğini yakalanana bildirmek zorundadır (CMUK, Madde 135/3).
· Tutuklama, kişi özgürlüğüne yönelik en ağır tedbirdir, çünkü söz konusu kişinin suçlu olup olmadığı henüz tespit edilememiştir; bu nedenle tutuklama kararını sadece hâkim verebilir.(Anayasa Madde 19/3; Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, ide 106/1)
· Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz (Anayasa, Madde 4). Buna masumluk karinesi ya da suçsuzluk karinesi denmektedir.
· Tutuklanan kişilerin makul süre içinde yargılanmayı ve soruşturma veya kovuşturma sırasında serbest bırakılmayı isteme haklan vardır. (Anayasa, Madde 19/

POLİSTEKİ HAKLARIMIZ
Kanunlar çerçevesinde, aşağıdaki belirtilen haklarınız bulunmaktadır.
İsnat edilen suç hakkında açıklamada bulunmama, yani susma hakkına sahipsiniz.
Yakalandığınızı ve/veya göz altına alındığınızı yakınlarınıza haber verme hakkına sahipsiniz. Soruşturma konusunun açığa çıkması bakımından kesin bir mahsur doğurmayacaksa haber vereceğiniz yakınınıza veya Büyükelçiliğinize/Konsolosluğunuza durum derhal bildirilecektir.
Aleyhinize var olan şüpheleri ortadan kaldırmak için lehinize olan hususları öne sürebilirsiniz.
Avukatı tayin hakkınız vardır. Avukatı tayin edebilecek durumunuz yoksa, baro tarafından tayin edilecek bir avukatın hukuki yardımından yararlanabilirsiniz. Avukat ile görüşme ve konuşma hakkınız vardır. Avukatınız, ifade alma esnasında hazır bulunabilir. (DGM kapsamındaki bir suçtan gözaltına alınmış iseniz ancak, tutuklandığınızda veya gözaltı süreniz hakim tarafından uzatıldığında avukatınızla görüşebilirsiniz.)
Yakalamaya ve gözaltı süresinin uzatılmasına karşı hakime itiraz hakkınız vardır.